بررسی عناصر داستانی در رمان «شوهر آهو خانم» WORD

چكيده

عناصر داستان به طور مستقيم به ديدگاه و نگرش نويسنده به عالم هستي بستگی دارد و بر تحميل هويّت و تشخّص او بر مجموعه ي داستان نقش بسزايي دارد. نقشی که هر یک از این عناصر در داستان می آفریند متفاوت است. امّا آن چه مسلّم است قوّت و ضعف یک اثر به نحوه ی بکارگیری این عناصر برمی گردد و درست آنست که عناصر داستانی بتوانند در کنار هم تفکّر اصلی نویسنده رادراثر بیان کنند.

رمان «شوهر آهو خانم» كه از شاخص ترين و مهم ترين رمان هاي نويسنده است به شيوه ی رمان هاي كلاسيك یعنی رمان های رئالیستی قرن نوزده و پیش از انجام تغییرات نو در داستان پردازی های قرن بیستم نوشته شده است. به این منظور، نویسنده سعی می کند به کمک توصیف، برتمام وجوه داستان به طور مستقیم احاطه داشته باشد. همچنین؛ آنچه در این رمان مورد نظر نویسنده است، پیچیده تر از آن است که بتواند به صورت غیر مستقیم در جریان شخصیت پردازی ها، صحنه پردازی ها، گفت گو، ... به خواننده ارائه دهد از طرفی وفور شخصیت ها و صحنه ها و به تصویر کشیدن آنچه مورد نظر نویسنده است؛ از جامعه، زندگی مردم متوسط و مشکلاتی که این طبقه در زندگی خود متحمل می شدند او را بر آن داشته تا نقش یک (راوی-مفسّر) را ایفا کند و درنهایت هم به موفقیّت چشم گیری دست یابد.

تحقیق پیش رو با هدف تحلیل روایی رمان «شوهرآهو خانم» اثر نویسنده مطرح ومعاصر، علی محمد افغانی انجام شده است.

واژه های کلیدی: شوهرآهوخانم، افغانی، داستان، عناصر داستان، آهو، سیدمیران، هما.

فهرست مطالب

فصل اول : كليات ............................1

1-1 . تعريف مسأله ....................................................2

1-2 . چارچوب نظری تحقیق ..........................3

1 -3.پژوهش‌هاي علمي انجام شده قبلي در ارتباط با پايان‌نامه (بطور مختصر):........................3

1-4 . خلاصه مراحل روش پژوهش ............................4

1-5.حدودپژوهش.............................4

1-6.پرسش های پژوهش............................4

1-7.اهداف پژوهش...............................................4

فصل دوم : چارچوب نظري تحقيق .....................5

2-1. بخش اول : چگونگي پيدايش داستان ............................6

2 -1-1. تعريف داستان ................................................7

2-1-2. انواع داستان ..................8

2-1-2-1. قصه ...................................................8

2-1-2-2. رمانس ..............................................8

2-1-2-3. داستان كوتاه .....................................8

2-1-2-4. رمان ............................9

2-1-3 . مهمترين وجوه اشتراك داستان كوتاه و رمان .................9

2-1- 4 .تفاوت داستان كوتاه و رمان ..............................9

2-1- 5 . تفاوت رمانس و رمان ......................................................................................10

2-1- 6 . پيشينه ي تاريخي رمان ....................................................................................11

2-1-6-1 . ورود رمان به مرحله جديد .....................................................................11

2-1-6-2 . تعريف رمان ..........................................................................................12

2-1- 6-3 . انواع رمان .............................................................................................13

2-1-6-4 . هدف رمان ............................................................................................14

2-2 . بخش دوم : عناصر داستان .....................................................................................15

2-2-1 . پيرنگ ..............................................................................................................15

2-2-1-1 . عناصر ساختاري پيرنگ ................................................................................16

2-2-1-1-1 . گره افكني ............................................................................................17

2-2-1-1-2 . كشمكش ............................................................................................17

2-2-1-1-3 . دروايي / هول و ولا / حالت تعليق ........................................................18

2-2-1-1-4 . بحران .................................................................................................18

2-2-1-1-5 . نقطه ي اوج يا بزنگاه ..........................................................................19

2-2-1-1-6 . گره گشايي .........................................................................................19

2-2-2 . شخصيت و شخصيت پردازي ...........................................................................20

2-2-2-1 . شخصيت ................................................................................................20

2-2-2-2 . انواع شخصيت ........................................................................................21

2-2-2-2-1 .شخصيت ساده ................................................................................22

2-2-2-2-2 . شخصيت جامع ..............................................................................22

2-2-2-2-3 . شخصيت اصلي .............................................................................22

2-2-2-2-4 . شخصيت مخالف...........................................................................22

2-2-2-2-5 . شخصيت مقابل .............................................................................23

2-2-2-2-6 . شخصيت همراز..............................................................................23

2-2-2-2-7 . شخصيت ايستا ...............................................................................23

2-2-2-2-8 . شخصيت پويا ...............................................................................23

2-2-2-2-9 . شخصيت قالبي ..............................................................................23

2-2-2-2-10 . شخصيت قراردادي ......................................................................24

2-2-2-2-11 . شخصيت نوعي ............................................................................24

2-2-2-2-12 . شخصيت تمثيلي ...........................................................................24

2-2-2-2-13 . شخصيت هم جانبه .......................................................................24

2-2-2-3 . شخصيت پردازي.....................................................................................24

2-2-3 .درون مايه .......................................................................................................26

2-2-4 . موضوع ..........................................................................................................27

2-2-5 . گفت و گو .....................................................................................................28

2-2-6 . زاويه ي ديد ...................................................................................................29

2- 2-6-1 . زاويه ديد دروني ..................................................................................30

2-2-6-2 . زاويه ديد بيروني ..................................................................................30

2-2-7. حقيقت مانندي ...............................................................................................31

2-2-8 . صحنه و صحنه پردازي ..................................................................................32

2-2-8-1. انواع صحنه ...........................................................................................32

2-2-8-2 . اجزاي صحنه .......................................................................................32

2-2-8-3 . وظايف صحنه ......................................................................................33

2-2-9 . فضا و رنگ ...................................................................................................33

2-2-10 . لحن ............................................................................................................34

2-2-11. توصیف........................................................................................................35

فصل سوم : شرح احوال و آثار علي محمد افغاني..................................37

3-1 . زندگي نامه(از تولد تا اشتغال)..............................................................................38

3-2 . فعاليت سياسي......................................................................................................39

3-3 . آثار....................................................................................................................40

3-4 . خصائص آثار......................................................................................................42

فصل چهارم : تجزيه و تحليل داده هاي تحقيق.......................................43

4-1 . در آمدي بر رمان «شوهر آهو خانم » ...................................................................44

4-2 . خلاصه رمان « شوهر آهو خانم» ..........................................................................45

4-3 . عناصر ساختاري داستان در رمان « شوهر آهو خانم »............................................48

4-3-1 . طرح يا پيرنگ ..........................................................................................48

4-3-1-1 . گره افكني .......................................................................................51

4-3-1-2 . كشمكش ........................................................................................51

4-3-1-3 . دروايي/ هول و ولا/ حالت تعليق ......................................................53

4-3-1-4 . بحران .............................................................................................53

4-3-1-5 . نقطه ي اوج ....................................................................................54

4-3-1-6 . گره گشايي .....................................................................................55

4-3-2 . شخصيت اصلی،شخصیت فرعی و شخصيت پردازي در رمان « شوهر آهو خانم » .........................................................................................................................................58

4-3-2-1 . شخصيت اصلي در رمان « شوهر آهو خانم»......................................59

4-3-2-1-1 . سيّد ميران .............................................................................59

4-3-2-1-2 . آهو ......................................................................................59

4-3-2-1-3 . هما .......................................................................................60

4-3-2-2 . شخصيت هاي فرعي در رمان « شوهر آهو خانم».............................61

4-3-2-2-1 . فرزندان سیّد ميران ................................................................61

4-3-2-2-2 . ميرزا نبي ..............................................................................62

4-3-2-2-3 . خورشيد و آقاجان ................................................................62

4-3-2-2-4 . نقره و گل محمد ..................................................................62

4-3-2-2-5 . حسين خان ضربي .................................................................63

4-3-2-2-6 . كربلايي عباس و نازپري .......................................................64

4-3-2-2-7 . صفيه بانو و دخترش حاجيه ...................................................64

4-3-2-3. شخصیت پردازی در رمان «شوهر آهو خانم».......................................65

4-3-3 . درون مايه در رمان « شوهر آهو خانم » ....................................................66

4-3-4 . موضوع در رمان « شوهر آهو خانم » ........................................................67

4-3-5. گفت و گو در رمان « شوهر آهو خانم » ...................................................69

4-3-6 . زاويه ديد در رمان « شوهر آهو خانم » .....................................................71

4-3-7 . حقيقت مانندي در رمان « شوهر آهو خانم » ............................................73

4-3-8 . صحنه و صحنه پردازي در رمان« شوهر آهوخانم» ...................................76

4-3-8-1 . صحنه «فراخ منظر» و « صحنه نمايشي ..............................................78

4-3-9 . فضا و رنگ در رمان « شوهر آهو خانم »...................................................80

4-3-10 . لحن در رمان « شوهر آهو خانم » ...........................................................81

4 -3-11.توصیف دررمان« شوهرآهوخانم».............................................................82

5 : نتیجه گیری........................................................................................................85

منابع و مآخذ............................................................................................................90

چکیده انگلیسی....................................................................................................93

پیشگفتار

در بررسي اهميّت داستان گويي و داستان پردازي مي توان به قدمت آن در زندگي بشر اشاره نمود. به جرأت مي توان گفت تاريخچهی داستان گويي به دوره ي انسان هاي غار نشين باز مي گردد. غارنشينان شب ها هنگام خوردن شكار خویش، وقايع روزانه را براي هم تعريف مي كردند.

با گذشت زمان و با رشد و توسعه جوامع بشري، انسان بيش از پيش به ارزش و اهميّت داستان پي برد و آن را جزيي جدايي ناپذير از فرهنگ و زندگي خود دانست و هرچه جلوتر مي رفت همزمان با توسعه اجتماعي و فرهنگي، آن را به شكل و سياق بهتري می پرداخت و براي ارائه هرچه بهتر و جذاب تر آن قوانيني در نظر می گرفت كه امروزه ما آن ها را بعنوان عناصر داستاني مي شناسيم. امروزه آگاهي از اسلوب نگارش و استفاده بهينه از اين عناصر در داستان، ميزان توانايي نویسنده را در پردازش اثر به نمايش مي گذارد. آفريننده اثر هرچه در بكارگيري اين عناصر دقت بيشتري به عمل آورد، داستاني هنري و استادانه عرضه خواهد داشت.

فصل اول:

کلیّات

1 –تعریف مسأله

نهضت مشروطه در تمام شئون اجتماع، حرکتی بوجود آورد که موجب تحوّلات تازه ای در زمینه های گوناگون شد. از جمله «ادبیّات داستانی» متفاوتی بوجود آورد که هم از نظر شکل و هم از نظر محتوا از ادبیّات داستانی گذشته متفاوت بود. این ادبیّات داستانی، تحت تأثیر ترجمه رمان ها و داستان های کوتاه خارجی رواج یافت و نوشتن داستان به شیوه ی غربی معمول شد. از آن جا که قالبی جدا و محتوایی دیگر داشت، قالب های سنّتی و مرسوم قصّه های قدیمی را به کناری افکند و راهی جدا در پیش گرفت. (میرصادقی، 1382: 183)

این قالب های نو در ابتدا از رواج چندانی برخوردار نبود به مرور زمان، آشنایی نویسندگان با این چارچوب ضرورت یافت و آ ن ها را بر آن داشت تا برای برجسته کردن آثارشان از این قوانین بهره بگیرندو با بکارگیری متفاوت آن، سبک و سیاق خاصّی را به آثارشان بدهند.

این عناصر روایی، ابزارهایی هستند که می توانند سبب رشد و تکامل یک داستان بشوند. هر یک از این عناصر به تنهایی با توجه به نقشی که در داستان دارند، می توانند تأثیر گذار باشند و به پیشبرد داستان کمک کنند. وجود این عناصر موجب می شود که خواننده جذب یک داستان شود و آن را تا انتها دنبال کند. این عناصر شامل: پیرنگ، شخصیت، حقیقت مانندی، درون مایه، موضوع، زاویه ی دید، صحنه، گفت وگو، لحن، فضااست.

از آن جایی که انواع داستان از نظر شکل و محتوا متفاوت هستند عناصر داستانی گفته شده در آن با شدّت و یا ضعف به کار می روند. در رمان، نسبت به انواع دیگر داستان، مجال بیشتری برای پرداختن به این عناصر وجود دارد به همین دلیل جزئیات در آن به طور مفصّل تری بیان می شود؛ به طوری که خواننده احساس می کند که در داستان حضور دارد و آن وقایع برای خودش اتّفاق افتاده و همه چیز برای او قابل لمس می شود.به منظور شناخت شگردها و فنون داستان پردازی های سنّتی و بیان شباهت ها و تفاوت های آن با شیوه های نوین داستان نویسی، در این پژوهش سعی شده ضمن نگاه تحلیلی به شیوه ی داستان پردازی افغانی در رمان «شوهر آهوخانم» به تطبیق این اثر با معیارهای داستان نویسی نوین پرداخته و در حدّ امکان شواهدی براساس آن معیارها ارائه شود.

1-2- چارچوب نظری تحقیق

ادبیّات داستانی در معنای جامع آن به هر روایتی که خصلت ساختگی و ابداعی آن بر جنبه ی تاریخی و واقعی اش غلبه کند، اطلاق می شود. در عرفِ نقد امروز به آثار روایتی منثور، ادبیات داستانی می گویند. هر اثر روایتی منثور خلّاقه ای که با دنیای واقعی ارتباط داشته باشد درحوزه ادبیّات داستانی می گنجد. ادبیّات داستانی شامل: قصّه، رمانس، رمان، داستان کوتاه وآثار وابسته به آن هاست.(میر صادقی،1376 :20)